Elânur Rigbî: Hayatı ve Eseri

Bu topraklara ait kültürel değerleri başkaları aracılığıyla öğrenmemiz ne kadar acı verici değil mi? İşte Elânur Rigbî de bu değerlerden biri. Ne yazık ki okul kitaplarında, derslerde, televizyonlardaki tarih programlarında asla kendisinden bahsedilmez. Fakat The Beatles'ın Eleanor Rigby şarkısının kökenini araştırmaya başladığınızda, Elânur Rigbî'nin Anadolu tarihindeki önemini de kavrarsınız.

Elânur Rigbî, İran'ın Rigb kentinde (bugünkü Kermanşah) milâttan sonra 1026 yılında dünyaya geldi. Dönemin tanınmış şeyhlerinden olan Nehâhî Reft'in kızıydı. 1047 yılında o dönem İran'ın Rigb kentinde bulunan ilk sözlük yazarlarından Kaşgarlı Mahmud'a gönlünü verdi; ancak babası Nehâhî Reft bu beraberliğe karşıydı ve Rigbî hiçbir zaman Kaşgarlı Mahmud'la bir araya gelemedi. Bunun üzerine sevgisini dağa taşa haykırmak üzere kendini çöllere, yollara vurdu.

Günlerden bir gün yine o dağ senin şu taş benim dolaşırken bir ışık, bir nur gördü. Kaynaklarda yalnızca bu ışıktan bahsedilir; o ışıkta gördüğü şeyin ne olduğunu asla açıklamamıştır Rigbî. Gördüğü bu ışık neticesinde aradığı aşkın fiziksel aşk değil, Allah aşkı olduğunu anlayan Elânur Rigbî kendini İslâm felsefesine verir.

O günden sonra hakkında pek çok efsane anlatılır olmuştur. Bunlardan biri de meşhur "ana, dolu!" efsanesidir. Rivayet şudur: Malazgirt Muharebesi sırasında susuzluktan kavrulan askerler birden karşılarında, önünde koca kazanla bir nine görürler. Kazanın içi ayran doludur, susuzluktan içleri yanmış askerler bu ninenin kazanından kaplarına ayran alır, susuzluklarını giderirler. Kapları sıra sıra dolduran nine kendisini otomatiğe bağladığından önündeki askerlerden birine yanlışlıkla iki kere ayran doldurmaya kalkmış, asker "ana, dolu!" demiştir. İşte Anadolu da adını buradan alır.

Bu efsanedeki nine, Elânur Rigbî’nin ta kendisidir. Bu olayın geçtiği tarihte (1071) 45 yaşında olmasına rağmen evliya olduğundan dolayı askerlere 80’lik bir nine gibi görünmüştür.

Her sene yapılan malazgirt festivallerinde
gerçekleştirilen canlandırmalardan birinde
temsili Elânur Rigbî ayran dağıtırken

Bunun dışında daha pek çok efsaneye konu olan Elânur Rigbî’nin kaç yaşında ve nerede oldüğü konusunda rivayet muhteliftir. Bazıları rigbî’nin 200 yıl kadar yaşadığını savunmaktadırlar, yaygın düşünce ise 90 yaşında hayatını kaybettiği yönündedir.

Elânur Rigbî, The Beatles'ın Eleanor Rigby isimli meşhur şarkısının adına da kaynaklık etmiştir. Rigbî'nin hayatını okuyup çok etkilenen Paul Mccartney, Elânur Rigbî adını anglosaksonlaştırmış, Eleanor Rigby'ye çevirmiştir.